Yabancılar için Türkçe “İşteş Fiiller”

İŞTEŞ FİİLLER

Eylem, karşılıklı olarak veya birlikte, birden çok kişi / özne tarafından yapılıyorsa işteş fiiller kullanırız.

If the action is done by more than one subject either in cooperation or in opposition or mutually, a reciprocal verb is used.

Türkçede bazı fiilleri / işleri tek başımıza yapamayız, ya da bazı eylemleri birden çok kişi ile birlikte / beraber yaparız. Bu tarz filleri / işleri yapabilmek için en az bir kişiye daha ihtiyacımız vardır. Bu durumlarda işteş fiilleri kullanırız. İşteş fiiller için Iş (-ş,-ış, -iş, -uş, -üş ve -lAş) ekleri kullanırız.

Bir işin birlikte veya karşılıklı olarak, çok sayıda kişi ile yapıldığı durumlarda kullanılır.

Örnek Cümleler:

• Ben Ömer’e baktım. Ömer bana baktı.
• Ben ve Ömer bakıştık.
• Ben ve Ömer birbirimize baktık.

• Ben Ömer’e bakmadım. Ömer bana bakmadı.
• Ben ve Ömer hiç bakışmadık.
• Ben ve Ömer birbirimize bakmadık.

• Dün sabah Emir’e selam vermedim. Emir bana selam vermedi.
• Dün sabah Emir’le selamlaşmadık.
• Dün sabah Emir’le birbirimize selam vermedik.

• Bugün sınıfta. Ömer güldü, Ali güldü, Hasan güldü, Ayşe güldü.
• Bugün tüm sınıf gülüştü.

• Sözleşmenin sonunda Ali tamam dedi, Emir tamam dedi.
• Sözleşmenin sonunda Ali ile Emir anlaştılar.

• Sabah Ahmet’i gördüm, Ahmet beni gördü.
• Sabah Ahmet ile görüştük. (konuşmak anlamında)

• Bahçede öğrenciler hep birlikte sağa sola koşuyorlar.
• Bahçede öğrenciler sağa sola koşuşuyorlar.

1. Fiil + Iş (-ş,-ış, -iş, -uş, -üş ) + Zaman + Şahıs

görüş- / tanış- / dövüş- / el ele tutuş- / bakış- / …

Örnek Cümleler:

• Dün izlediğimiz filmde tüm öğrenciler gülüştü. (Sınıftaki öğrenciler, hep birlikte, beraber güldüler.)
• Otogarda ayrılan sevgililer uzun uzun bakıştı. (Birbirlerine baktılar.)
• İki şirket, sonunda ortaklık konusunda anlaştılar. (Her ikisi de tamam diyor)
• Sabah Ali ile görüştük. (Ali beni gördü, ben Ali’yi gördüm)
• El ele tutuşup yürüyorlardı. (Ben onun elini tutuyorum, o benim elimi tutuyor.)
• Yangın nedeniyle korkan insanlar etrafa koşuş (Hep birlikte, beraber koşuyorlar)
• Kavga eden insanlar sokakta bağrıştılar. (Ben sana bağırdım, sen bana bağırdın)
• Bu konuyu gelecek toplantıda görüşeceğiz. (Ben fikirlerimi söyleyeceğim, sen fikirlerini söyleyeceksin
• Maçtan sonra iki arkadaş sokakta dövüştüler. (Kavga etmek)
• Depremde tüm insanlar dışarıya kaçıştılar. (Hep birlikte kaçıyoruz)
• Sonunda işçiler ve patron el sıkıştı. (Anlaş-)

2. İsim + -lAş + Zaman + Şahıs

İsimler -lAş eki ile İşteş Fiil olarak kullanılabilir.

İsim + lAş + Zaman Eki + Şahıs

selamlaş- / paylaş- / haberleş- / tokalaş- …

Örnek Cümleler:

• Ali ile Ahmet selamlaşıyorlar. (Ali, Ahmet’e selam veriyor; Ahmet, Ali’ye selam veriyor)
• İki arkadaş yemeği paylaşarak yediler.
• Öğrenciler bahçede şakalaşıyorlar.
• Onunla dün İstanbul’da karşılaştık.
• Bir yıl sonra buluşmak için sözleş
• Dün Ahmet ile sabaha kadar dertleş
• Geçen hafta yeni öğrenciler ile tokalaştık.
• C1 biterken tüm öğrenciler ile vedalaşacağız.

Not: Sadece “birbiri” sözcüğü cümleye işteş anlamı verebilir.

• Ali ile Esra birbirini seviyorlar.
• Ahmet ile Kemal birbirini tanıyorlar.
• Zeynep ile Ayşe birbirinden nefret ediyorlar.
• Fatma ile Ali birbirine hediye aldılar.
• C1 biterken tüm öğrenciler birbirine veda edecekler.