Yabancılar için Türkçe “-DIkçA / -DIğI sürece”

-DIkçA Zarf Fiil

Yan cümledeki eylemlere gelerek, temel cümledeki eylemin “her geçen gün”, “giderek”, “aşama aşama” arttığını ya da azaldığını anlatır. Bu kullanımda sadece -DIkçA kullanılır.

Fiil + -DIkçA

• Muhammed gittikçe daha iyi Türkçe konuşuyor.
• Kitap okudukça dünyaya bakışım, düşüncelerim değişiyor.
• Kardeşim gittikçe daha iyi Türkçe konuşuyor.
• Ayşe gittikçe daha güzel yemek yapıyor.
• Doktorun verdiği ilaçları içtikçe daha hızlı iyileşiyorum.
• Murat gittikçe daha başarılı bir öğrenci oluyor.
• Ödevlerimi yaptıkça daha iyi öğreniyorum.
• Derslere düzenli katıldıkça daha başarılı oluyorum.
• İnsanlara iyilik yaptıkça kendimi daha mutlu hissediyorum.
• Bahçemdeki çiçekleri suladıkça daha hızlı büyüyor.
• Hastanın durumu gün geçtikçe daha iyiye gidiyor.
• Pratik yaptıkça daha iyi Türkçe konuşabilirsin.
• Türkiye’de yaşadıkça bu kültürü daha iyi anlıyorum.
• Babam yaşlandıkça daha sinirli oluyor.
• Her sabah koştukça ve sağlıklı beslendikçe daha çok kilo veriyorum.

Fiil + mA + -DIkçA

• Ödevlerimi yapmadıkça yeni konuları unutuyorum.
• Bu çiçeği sulamadıkça daha az büyüyor/kuruyor.
• Türkçe pratik yapmadıkça unutmaya başlıyorum.
• Bu ilaçları içmedikçe daha da kötü oluyorsun.
• Doktora gitmedikçe daha kötü oluyorsun.
• Tekrar yapmadıkça tüm bilgilerimi unutuyorum.
• Sigara içmedikçe daha sağlıklı ve mutlu hissediyorum.

Örnekler

Yeğenim her geçen gün büyüyor, güzelleşiyor.

Yeğenim gittikçe büyüyor, gittikçe güzelleşiyor.

Motosikletin hızı git gide artıyordu.

Motosikletin hızı gittikçe artıyordu.

Çocuk ağlıyordu, annesi daha çok sinirleniyordu.

Çocuk ağladıkça annesi daha çok sinirleniyordu.

Yanımdaki kadın devamlı konuşuyor, ben rahatsız oluyordum.

Yanımdaki kadın konuştukça ben rahatsız oluyordum.

Türkçe çalışıyorum ve her çalışmamda onu daha iyi anlıyorum.

Türkçe çalıştıkça onu daha iyi anlıyorum.

İnsanlar yaşlanıyorlar ve daha hoşgörülü oluyorlar.

İnsanlar yaşlandıkça daha hoşgörülü oluyorlar.

2. Kullanım: 

Bu zarf fiiller, süreklilik gösterir. Temel cümledeki fiilin, yan cümlecikteki fiile bağlı olarak sürdüğünü anlatır. (daha çok şart anlamı söz konusudur)

Fiil + -DIkçA / -DIğI sürece / Fiil + mA + -DIkçA / -DIğI sürece

• İlaçlarını içmediğin sürece iyileşemezsin.
• İlaçlarını içmedikçe iyileşemezsin.
• (Eğer ilaçlarını içmezsen iyileşemezsin)

• Böyle yaptığın sürece her zaman mutsuz olursun.
• Böyle yaptıkça her zaman mutsuz olursun.
• Eğer böyle yaparsan her zaman mutsuz olursun)

• Bu şekilde devam ettiğin sürece Türkçe öğrenemezsin.
• Bu şekilde devam ettikçe Türkçe öğrenemezsin.
• Eğer böyle devam edersen Türkçe öğrenemezsin)

• En az üç dil öğrenmediğin sürece iyi bir iş bulamazsın.
• En az üç dil öğrenmedikçe iyi bir iş bulamazsın.
• (eğer en az üç dil öğrenemezsen iyi bir iş bulamazsın)

• Abur cubur yediğin sürece kilo veremezsin.
• Abur cubur yedikçe kilo vermezsin.
• (Eğer abur cubur yersen kilo veremezsin)

Örnekler

İlaçlarını düzenli içmiyorsun. Bu şekilde iyileşemezsin.

İlaçlarını düzenli içmediğin sürece / içmedikçe iyileşemezsin.

Derslerine düzenli devam etmiyorsun. Böyle yaparsan başarısız olursun.

Derslerine düzenli devam etmediğin sürece / etmedikçe başarılı olamazsın.

Çok hızlı araba kullanıyorsun. Eğer böyle devam edersen çok kaza yaparsın.

Çok hızlı araba kullandıkça / kullandığın sürece çok kaza yaparsın.

Arkadaşlarınla sürekli kendi dilinde konuşuyorsun. Böyle devam edersen Türkçe öğrenemezsin.

Arkadaşlarınla sürekli kendi dilinde konuştuğun sürece / konuştukça Türkçe öğrenemezsin.

Yüksek lisans ve doktora yapman gerek. Yoksa çok zor iş bulursun.

Yüksek lisans ve doktora yapmadığın sürece çok zor iş bulursun.

3. Kullanım:

Bu zarf fiiller, süreklilik gösterir. Temel cümledeki fiilin, yan cümlecikteki fiil ile yinelendiğini/tekrarlandığını, alışkanlık haline geldiğini anlatır. Bir eylemi “her ne zaman yapsam”, “her yaptığımda” anlamı vardır. Tekrar eden, alışkanlık haline gelen eylemlerin sonucunu anlatır.

• İstanbul’a her gittiğimde/ ne zaman gitsem arkadaşımı ziyaret ederim.
• İstanbul’a gittikçe arkadaşımı ziyaret ediyorum.
• İstanbul’a gittiğim sürece arkadaşımı ziyaret ediyorum.

• Çarşıya her çıktığımda / ne zaman çıksam arkadaşımın yanına uğrarım.
• Çarşıya çıktıkça arkadaşımın yanına uğrarım.
• Çarşıya çıktığım sürece arkadaşımın yanına uğrarım.

• Türkiye’yi ne zaman ziyaret etsem / her ziyaret ettiğimde yeni şehirler gezerim.
• Türkiye’yi ziyaret ettikçe yeni şehirler gezerim.
• Türkiye’yi ziyaret ettiğim sürece yeni şehirler gezerim.

Örnekler:

İstanbul’a her gidişimde sınıf arkadaşlarımı ararım.

İstanbul’a gittikçe / gittiğim sürece sınıf arkadaşlarımı ararım.

Mehmet, İstanbul’a her gelişinde bana uğrar.

Mehmet İstanbul’a geldikçe / geldiği sürecek bana uğrar.

Televizyonun karşısındaki koltuğa her oturuşumda uykum geliyor.

Televizyon karşısındaki koltuğa oturdukça / oturduğum sürece uykum gelir.

Her alışverişe çıktığımda bu pastaneye uğruyorum.

Alışverişe çıktıkça / çıktığım sürece bu pastaneye uğruyorum.

Onu her görüşümde daha da sinirleniyorum.

Onu gördükçe / gördüğüm sürece sinirleniyorum.

İstanbul’u her gezişimde yeni şeyler keşfediyorum.

İstanbul’a geldikçe / geldiğim sürece yeni şeyler keşfediyorum.

Bu kitabı her elime alışımda ilk aşkımı hatırlıyorum.

Bu kitabı elime aldıkça ilk aşkımı hatırlıyorum.

Karışık Örnekler

İnsanların kitap okuyor ve daha anlayışlı oluyorlar.

______________________________________________________________.

Fırsat buluyorum. Şehir dışına çıkmaya çalışıyorum.

______________________________________________________________.

Yağmur yağıyor. Her taraf yemyeşil oluyor.

______________________________________________________________.

Dışarıda köpekler havlıyor. Oğlum uyuyamıyor.

______________________________________________________________.

Kitabı elime alıyorum. Aklıma onun sözleri geliyor.

______________________________________________________________.

Türkçe pratik yapıyorum. Türkçeyi daha iyi anlıyorum.

______________________________________________________________.

Komşularımı yakından tanıyorum. Onları daha çok seviyorum.

______________________________________________________________.

Annesi kızıyor. Çocuk daha çok ağlıyordu.

______________________________________________________________.

Olayları hatırlıyorum. Daha çok üzülüyorum.

______________________________________________________________.

Teknoloji ilerliyor. Uzay çalışmaları yoğunlaşıyor.

______________________________________________________________.