DilbilgisiKonu Anlatımları

Yabancılar için Türkçe “İşteş Fiiller”

İŞTEŞ FİİLLER

Eylem, karşılıklı olarak veya birlikte, birden çok kişi / özne tarafından yapılıyorsa işteş fiiller kullanırız.

If the action is done by more than one subject either in cooperation or in opposition or mutually, a reciprocal verb is used.

Türkçede bazı fiilleri / işleri tek başımıza yapamayız, ya da bazı eylemleri birden çok kişi ile birlikte / beraber yaparız. Bu tarz filleri / işleri yapabilmek için en az bir kişiye daha ihtiyacımız vardır. Bu durumlarda işteş fiilleri kullanırız. İşteş fiiller için Iş (-ş,-ış, -iş, -uş, -üş ve -lAş) ekleri kullanırız.

Bir işin birlikte veya karşılıklı olarak, çok sayıda kişi ile yapıldığı durumlarda kullanılır.

Örnek Cümleler:

  • Ben Ömer’e baktım. Ömer bana baktı.
  • Ben ve Ömer bakıştık.
  • Ben ve Ömer birbirimize baktık.

 

  • Ben Ömer’e bakmadım. Ömer bana bakmadı.
  • Ben ve Ömer hiç bakışmadık.
  • Ben ve Ömer birbirimize bakmadık.

 

  • Dün sabah Emir’e selam vermedim. Emir bana selam vermedi.
  • Dün sabah Emir’le selamlaşmadık.
  • Dün sabah Emir’le birbirimize selam vermedik.

 

  • Bugün sınıfta. Ömer güldü, Ali güldü, Hasan güldü, Ayşe güldü.
  • Bugün tüm sınıf gülüştü.

 

  • Sözleşmenin sonunda Ali tamam dedi, Emir tamam dedi.
  • Sözleşmenin sonunda Ali ile Emir anlaştılar.

 

  • Sabah Ahmet’i gördüm, Ahmet beni gördü.
  • Sabah Ahmet ile görüştük. (konuşmak anlamında)

 

  • Bahçede öğrenciler hep birlikte sağa sola koşuyorlar.
  • Bahçede öğrenciler sağa sola koşuşuyorlar.

 

1. Fiil + Iş (-ş,-ış, -iş, -uş, -üş ) + Zaman + Şahıs

görüş- / tanış- / dövüş- / el ele tutuş- / bakış- / …

Örnek Cümleler:

  • Dün izlediğimiz filmde tüm öğrenciler gülüştü. (Sınıftaki öğrenciler, hep birlikte, beraber güldüler.)
  • Otogarda ayrılan sevgililer uzun uzun bakıştı. (Birbirlerine baktılar.)
  • İki şirket, sonunda ortaklık konusunda anlaştılar. (Her ikisi de tamam diyor)
  • Sabah Ali ile görüştük. (Ali beni gördü, ben Ali’yi gördüm)
  • El ele tutup yürüyorlardı. (Ben onun elini tutuyorum, o benim elimi tutuyor.)
  • Yangın nedeniyle korkan insanlar etrafa koş (Hep birlikte, beraber koşuyorlar)
  • Kavga eden insanlar sokakta bağrıştılar. (Ben sana bağırdım, sen bana bağırdın)
  • Bu konuyu gelecek toplantıda görüşeceğiz. (Ben fikirlerimi söyleyeceğim, sen fikirlerini söyleyeceksin
  • Maçtan sonra iki arkadaş sokakta dövüştüler. (Kavga etmek)
  • Depremde tüm insanlar dışarıya kaçıştılar. (Hep birlikte kaçıyoruz)
  • Sonunda işçiler ve patron el sıkıştı. (Anlaş-)

2. İsim + -lAş + Zaman + Şahıs

İsimler -lAş eki ile İşteş Fiil olarak kullanılabilir.

İsim + lAş + Zaman Eki + Şahıs

selamlaş- / paylaş- / haberleş- / tokalaş- …

Örnek Cümleler:

  • Ali ile Ahmet selamlaşıyorlar. (Ali, Ahmet’e selam veriyor; Ahmet, Ali’ye selam veriyor)
  • İki arkadaş yemeği paylaşarak yediler.
  • Öğrenciler bahçede şakalaşıyorlar.
  • Onunla dün İstanbul’da karşılaştık.
  • Bir yıl sonra buluşmak için sözleş
  • Dün Ahmet ile sabaha kadar dertleş
  • Geçen hafta yeni öğrenciler ile tokalaştık.
  • C1 biterken tüm öğrenciler ile vedalaşacağız.

Not: Sadece “birbiri” sözcüğü cümleye işteş anlamı verebilir.

  • Ali ile Esra birbirini seviyorlar.
  • Ahmet ile Kemal birbirini tanıyorlar.
  • Zeynep ile Ayşe birbirinden nefret ediyorlar.
  • Fatma ile Ali birbirine hediye aldılar.
  • C1 biterken tüm öğrenciler birbirine veda edecekler.

 

Ali Nacakçıoğlu

Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi / yabancilaricinturkce.com

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

error: Kopyalanmaya Kapalı