Yabancılar için Türkçe “Sıfat Fiiller -(y)An”

SIFAT FİİLLER

 

Sıfat nedir?

Önecelikle sıfat nedir? Konumuza sıfatları bilerek başlamak bizim için daha faydalı olacaktır.Sıfatlar simlerden önce gelerek onların renk, şekil, durum veya sayısını belirtirler. Biz bunlara sıfat deriz. Cümlede sıfatları bulabilmek için isimlere “Hangi/Nasıl/Kaç?” sorusunu sorarız ve cevap bize sıfatı gösterir.  Aşağıdaki örneklerde görüldüğü gibi sıfatlar isimlerden önce gelerek onların rengini, sayısını, durumunu niteler/belirtir.

güzel	insan	Hangi/Nasıl insan?	Güzel insan
kırmızı	kalem	Hangi/Nasıl kalem?	Kırmızı kalem
büyük	ev	Hangi/Nasıll ev?	Büyük ev
pahalı	telefon	Hangi/Nasıl telefon?	Pahalı telefon
zayıf	öğrenci	Hangi/Nasıl öğrenci?	Zayıf öğrenci
kibar	adam	Hangi/Nasıl adam?	Kibar adam
akıllı	çocuk	Hangi/Nasıl çocuk?	Akıllı çocuk

Peki biz fiilleri isimlerden önce aynı sıfat görevinde kullanabilir miyiz? Yani fiilleri kullanarak isimlerin durumunu belirtebilir miyiz?

Evet bazı ekler ile fiilleri sıfat görevinde kullanmamız mümkündür. Yani fiillere bazı ekler yazarak onları artık cümlemizde sıfat görevinde kullanabiliriz. Peki hangi ekler ile?

 

-(y)An

Fiil + -(y)An / Fiil + mA + -(y)An

Bu ek ile fiilleri sıfat görevinde kullanabiliriz. “-(y)An” ekiyle oluşan sıfat fiillerde, geniş zaman, geçmiş zaman ve şimdiki zaman anlamı vardır.

koş-	adam	Hangi/Nasıl adam?	Sokakta koşan adam
yürü-	merdiven	Hangi/Nasıl merdiven?	Yürüyen merdiven
otur-	insanlar	Hangi/Nasıl insanlar?	Balkonda oturan insanlar
oyna-	çocuklar	Hangi/Nasıl çocuklar?	Bahçede oyun oynayan çocuklar
git-	araba	Hangi/Nasıl araba?	Hızla giden araba kaza yaptı
çalış-	öğrenci	Hangi/Nasıl öğrenci?	Ders çalışmayan öğrenciler
oku-	gençler	Hangi/Nasıl gençler?	Kitap okuyan gençler
dinle-	insanlar	Hangi/Nasıl insanlar?	Müzik dinlemeyen insanlar
taşın-	komşu-	Hangi/Nasıl komşu?	Yeni taşınan komşumuz
yaşa-	hayvanlar	Hangi/Nasıl hayvanlar?	Sokakta yaşayan hayvanlar

 

Örnek Cümleler

Karşıdan bir çocuk geliyor. O çocuk benim kardeşimdir. (Hangi çocuk?)

• Karşıdan gelen çocuk benim kardeşimdir.

Okuldan çocuklar çıkıyor. Onlar benim arkadaşlarım. (Hangi çocuklar?)

• Okuldan çıkan çocuklar benim arkadaşlarım.

Öğrenciler dersi çok iyi dinlemiyorlar. Onlar başarısız olurlar. (Hangi öğrencileri?)

• Dersi çok iyi dinlemeyen öğrenciler başarısız olurlar.

Yurtdışından öğrenciler geldi. Onlar Türkçe öğreniyorlar. (Hangi öğrenciler?)

• Yurtdışından gelen öğrenciler Türkçe öğreniyorlar.

Bahçede çocuklar oynuyor. O çocuklar çok gürültü yapıyor. (Hangi çocuklar?)

• Bahçede oyun oynayan çocuklar çok gürültü yapıyorlar.

Çocuk derslerine çok çalışmıyor. O çocuk çok düşük notlar alıyor. (Hangi çocuk?)

• Derslerine çok çalışmayan çocuk çok düşük notlar alıyor.

İnsanlar havuzda yüzüyor. Onları görebiliyor musun? (Hangi insanlar?)

• Havuzda yüzen insanları görebiliyor musun?

Kadın kazayı gördü. Hemen polise haber verdi. (Hangi kadın?)

• Kazayı gören kadın hemen polise haber verdi.

Küçük kız piyano çaldı. Seyirciler çok beğendi. (Hangi kızı?)

• Seyirciler piyano çalan küçük kızı çok beğendi.

Uçak şimdi kalkıyor. O uçak Ankara’ya gidecek. (Hangi uçak?)

• Şimdi kalkan uçak Ankara’ya gidecek.

 

Birlikte Yapalım – Etkinlik 1

• Kadın çocuklara şeker veriyor. O kadın benim teyzem.

__________________________________________________________.

• Öğretmenle bir gençle konuşuyor. O genç benim kardeşim.

__________________________________________________________.

• Parkta bir çocuk kayboldu. O çocuk bugün bulundu.

__________________________________________________________.

• Otobüs Taksim’e gidiyor. O otobüs çok kalabalık.

__________________________________________________________.

• Bazı insanlar sinirlidir. O insanlardan hiç hoşlanmam.

__________________________________________________________.

• Apartmana yeni komşular taşındı. Onlar çok güler yüzlü.

__________________________________________________________.

• İnsanlar çok yemek yer. O insanlar çabuk şişmanlar.

__________________________________________________________.

• Geçen ay arabam çalındı. Polisler dün arabamı buldu.

__________________________________________________________.

• Öğrenci derse geç geldi. Öğrenci öğretmenden özür diledi.

___________________________________________________________.

• İnsanlar benim hakkımda konuşuyor. O insanlardan nefret ediyorum.

____________________________________________________________.

 

Kullanım 2

Boş boş konuşan insanları kimse sevmez.

Boş boş konuşan insanları kimse sevmez.

Boş konuşanları kimse sevmez.

• Artık kapalı yerlerde sigara içen kişilere ceza yazılıyor.

_________________________________________________________________.

• Partide güzel dans eden çiftleri heyecanla seyrettim.

_________________________________________________________________.

• Bizim patron yabancı dil bilmeyen insanları işe almıyor.

_________________________________________________________________.

• Çantanızı çalan hırsızları tarif edebilir misiniz?

_________________________________________________________________.

• Basketbol maçına giden seyircilere tişört hediye etmişler.

_________________________________________________________________.

• Zor günlerimde beni yalnız bırakmayan arkadaşlarımı asla unutmam.

_________________________________________________________________.

• Kitap okumayı sevmeyen insanlara üzülüyorum.

_________________________________________________________________.

• Sadece kendini düşünen insanlardan nefret ediyorum.

_________________________________________________________________.

• Uyuyan insanları rahatsız etmeyin.

_________________________________________________________________.

• Karşıdan gelen gençler sizin arkadaşlarınız mı?

_________________________________________________________________.

 

Birlikte Yapalım – Etkinlik 2

Aşağıdaki kelimeleri örnekteki gibi sıfat fiil eki ile anlamlı bir cümle yapalım.

 

• deney – öğrenci – yapmak                             deney yapan öğrenciler
• araba – çalışmak (olumsuz)                  ___________________________
• içmek – kadın – su                                ___________________________
• çıkmak – okul – öğrenci                       ___________________________
• dinlemek – müzik – genç                     ___________________________
• görmek – adam– yaşlı (olumsuz)         ___________________________
• çalmak – piyano – kız                          ___________________________
• havuz – yüzmek – turist                       ___________________________
• patates – pişmek (olumsuz)                  ___________________________
• çocuklar- çalışmak – ders                     ___________________________
• yemek – pişirmek – kadın                    ___________________________

Kullanım 3:

-(y)An sıfat fiil eki ile meslek tanımlamaları (açıklamaları) yapabiliriz.

Örnek:

Öğretmen:     Ders anlatan kişi

Doktor:          Hasta tedavi eden insan

Aşçı:               Yemek pişiren kimse

Garson:          Yemek getiren/götüren, restoranlarda çalışan kimse

Avukat:          İnsanların haklarını savunan kişi

 

Birlikte Yapalım – Etkinlik 3

Aşağıdaki mesleklerin neler olduğunu yazalım

• Mühendis:                 ___________________________
• Hemşire:                    ___________________________
• Şoför:                        ___________________________
• Tamirci:                     ___________________________
• Dişçi:                         ___________________________
• Öğrenci:                    ___________________________
• İtfaiyeci:                    ___________________________
• Polis:                         ___________________________
• Kuaför:                      ___________________________