Yabancılar için Türkçe “-DIğI zaman, -DIğIndA, -(y)IncA / -DIğI sırada”
Fiil + -DIğI zaman / -DIğIndA /-(y)IncA
Bu zarf fiil yan cümledeki eyleme gelerek temel cümledeki eylemin gerçekleşme zamanını, ne zaman gerçekleştiğini anlatır.
- -dığı zaman
- -dığında zarf fiil ekleri bazen birbirinin yerine de kullanılabilir.
- -ınca
Ben | geldiğimde | geldiğim zaman | gelince |
Sen | geldiğinde | geldiğin zaman | gelince |
0 | geldiğinde | geldiği zaman | gelince |
Biz | geldiğimizde | geldiğimiz zaman | gelince |
Siz | geldiğinizde | geldiğiniz zaman | gelince |
Onlar | geldiklerinde | geldikleri zaman | gelince |
Ben | gelmediğimde | gelmediğim zaman | gelmeyince |
Sen | gelmediğinde | gelmediğin zaman | gelmeyince |
0 | gelmediğinde | gelmediği zaman | gelmeyince |
Biz | gelmediğimizde | gelmediğimiz zaman | gelmeyince |
Siz | gelmediğinizde | gelmediğiniz zaman | gelmeyince |
Onlar | gelmediklerinde | gelmedikleri zaman | gelmeyince |
| Türkçe konuşamıyordum. | Ne zaman ? | Türkiye’ye geldiğim zaman / geldiğimde / gelince |
| -Türkiye’ye geldiğim zaman / geldiğimde / gelince Türkçe konuşamıyordum. | ||
| Güzel bir tatile çıkacağım | Ne zaman? | Tömer bittiği zaman / bittiğinde / bitince |
| Tömer bittiği zaman / bittiğinde / bitince güzel bir tatile çıkacağım. | ||
| Babam çok sinirlenir | Ne zaman? | Kardeşim eve geç geldiği zaman/ geldiğinde / gelince |
| -Kardeşim eve geç geldiği zaman/ geldiğinde / gelince babam çok sinirlenir. | ||
| Evlerimize kapandık. | Ne zaman? | Virüs başladığı zaman / başladığında / başlayınca |
| -Virüs başladığı zaman / başladığında / başlayınca evlerimize kapandık. | ||
| Hepimiz oruç tutarız | Ne zaman? | Ramazan geldiği zaman / geldiğinde / gelince |
| -Ramazan geldiği zaman / geldiğinde / gelince hepimiz oruç tutarız. | ||
Örnek Cümleler
Tatile çıktığım zaman / çıktığımda / çıkınca her gün yüzeceğim.
Türkiye’ye geldiğim zaman / geldiğimde / gelince eylül ayıydı.
Tömer’e başladığım zaman / başladığımda / başlayınca hiç Türkçe konuşamıyordum.
İstanbul’a ilk gittiğim zaman / gittiğimde / gidince çok şaşırmıştım.
Eve döndüğün zaman / döndüğünde / dönünce yemek yapman gerek.
Ders başladığı zaman / başladığında / başlayınca aniden telefonum çaldı.
Yatmadan önce kitap okuduğum zaman / okuduğumda / okuyunca uykum geliyor.
Annem beni aramadığı zaman / aramadığında / aramayınca korkuyorum.
Yeni bir dil öğrendiğin zaman / öğrendiğinde / öğrenince daha kolay iş bulabilirsin.
Tömer bittiği zaman / bittiğinde / bitince ülkeme döneceğim.
Yaz geldiği zaman / geldiğinde / gelince kendimi daha mutlu hissediyorum.
Ben doğduğum zaman / doğduğumda / doğunca babam 29 yaşındaymış.
Tömer’e gittiğim zaman / gittiğimde / gidince arkadaşlarımla sohbet ederim
Okuldan çıktığım zaman / çıktığımda / çıkınca yemekhaneye gideceğim.
Korona virüs başladığı zaman / başladığında / başlayınca evlerimize kapandık.
Dün uyuduğum zaman / uyuduğumda / uyuyunca güzel bir rüya gördüm.
Ülkemdeki savaş bittiği zaman / bittiğinde / bitince ülkeme geri döneceğim.
Ders çalışmadığım zaman / çalışmadığımda / çalışmayınca evde film izlerim.
Korona virüs bittiği zaman / bittiğinde / bitince okullar yeniden açılacak.
Alıştırmalar:
Sınıfa girdim. O zaman bir öğrencinin cep telefonu çaldı.
Sınıfa girdiğim zaman / girdiğimde / girince bir öğrencinin cep telefonu çaldı.
- Sınıfa girdim. Öğrencilerin hepsi ayaktaydı.
________________/__________/_______________________.
- Başım ağrıyor. O zaman ilaç alıyorum.
________________/__________/_______________________.
- Kar yağar. O zaman her taraf bembeyaz olur.
________________/__________/_______________________.
- Yolculuğa çıkıyorum. O zaman yanıma mutlaka bir kitap alırım.
________________/__________/_______________________.
- Okula gittin. Arkadaşların orada mıydı?
________________/__________/_______________________?
- Ders çalışmıyorsun. O zaman ne yapıyorsun?
________________/__________/_______________________?
- İstanbul’a gidiyorsunuz. O zaman ben orada olacağım.
________________/__________/_______________________.
- İçeriye girdim. O zaman telefon çalıyordu.
________________/__________/_______________________.
- Ne zaman evimi satarım. O zaman size olan borcumu öderim.
________________/__________/_______________________.
- Alışverişe çıktım. O zaman yağmur yağmaya başladı.
________________/__________/_______________________.
Fiil + -DIğI sırada – anda
Bu zarf-fiil, temel cümledeki işin başlama zamanı ile yan cümledeki işin başlama zamanının neredeyse aynı, birbirine çok yakın olduğunu anlatmak için “aynı anda” anlamı ile kullanılır. (Bu yapı “-A/Irken” ile aynı anlamdadır.)
Yan cümledeki eylem gerçekleşirken, gerçekleştikten çok kısa bir zaman sonra temel cümledeki eylemde gerçekleşir.
Örnek:
Evden çıktım. (Temel Cümle) Babamı gördüm. (Yan Cümle) | Evden çıktığım sırada / anda babamı gördüm. |
Tam alışverişe çıktım. (Temel Cümle) Yağmur yağmaya başladı. (Yan cümle) | Alışverişe çıktığım sırada / anda yağmur yağmaya başladı. |
Ben | yaptığım sırada / anda |
Sen | yaptığın sırada / anda |
O | yaptığı sırada / anda |
Biz | yaptığımız sırada / anda |
Siz | yaptığınız sırada / anda |
Onlar | yaptıkları sırada / anda |
- Tam uçağa binerken telefonum çaldı.
- Uçağa bindiğim sırada / anda telefonum çaldı.
- Yemeğe başlarken misafirler geldi
- Yemeğe başladığımız sırada / anda misafirler geldi.
- Tam uykuya dalarken bebek ağlamaya başladı.
- Tam uykuya daldığım sırada / anda bebek ağlamaya başladı.
- Sen dışarı çıkarken telefonun çalmaya başladı.
- Sen dışarı çıktığın sırada / anda telefonun çalmaya başladı.
Örnekler:
Okuldan içeri girdim. O zaman öğretmenle karşılaştım.
Okuldan içeri girdiğim sırada / anda öğretmenle karşılaştım.
Ders çalışmaya başladım. Elektrikler kesildi.
Ders çalışmaya başladığım sırada / anda elektrikler kesildi.
Öğretmen ders anlatıyor. Öğrenciler telefonla konuşuyordu.
Öğretmen ders anlattığı sırada / anda öğrenciler telefonla konuşuyordu.
Seni arıyordum. Telefonumun şarjı bitti.
Seni aradığım sırada / anda telefonumun şarjı bitti.
Yemek yapıyordum. Arkadaşım alışverişe çağırdı.
Yemek yaptığım sırada / anda arkadaşım alışverişe çağırdı.
