Yabancılar için Türkçe “Gereklilik Kipi”

GEREKLİLİK KİPİ (Fiil + -mAlI)

Eylemin gerçekleşmesinin zorunlu, gerekli olduğunu bildiren kiplere gereklilik kipi denir. Gereklilik cümlelerinde iş, oluş, hareketin mutlaka yapılması ya da yapılmaması gerektiği anlamı vardır. Eyleme gereklilik anlamı “-meli, -malı” eki ile verilir.

The suffix “-mAlI” in Turkish covers the functions of “must” and “should” in English with respect to describing necessity, obligation, advice or prohibition depending on the context.

Örnek Cümleler:

• Bu kötü olayı unutmalısın.
• Mutlu olmak için ne yapmalıyız?
• Bugün babama yardım etmeliyim.
• Çok yoruldunuz, dinlenmelisiniz.
• Derslere tam zamanında gelmelisiniz.
• Bu projeyi yarına kadar yetiştirmeliyim. 
• Sağlıklı yaşamak için spor yapmalısınız.
• Türkçe öğrenmek için Tömer’e gitmeliyim.
• Araba kullanmadan önce ehliyet almalıyım.
• Her sabah mutlaka kahvaltı yapmalısınız.
• Yemekten önce ellerini yıkamalısın.
• Bugün bütün işleri bitirmeli miyim?
• Sağlıklı yaşamak için sigara içmemeliyiz.
• Yarın sınavım var ders çalışmalıyım.
• Doğru söylüyorum bana inanmalısın.
• Evde yiyecek yok, alışveriş yapmalıyız.
• Geç kaldık, evi aramalıyız ve haber vermeliyiz.
• Saat beşe kadar bu faturayı ödemelisin.
• Henüz akşam olmadı, ışıkları söndürmelisin.
• Ellerim kirlendi, hemen lavaboya gitmeliyim.
• Akşamları geç saatte dışarı çıkmamalısın.
• Pasaportumun süresi bitmiş, hemen yeniletmeliyim.
• Hastaneden dönüyoruz ama önce eczaneye uğramalıyız.
• Ödevi bitirdikten sonra hocana teslim etmeliyiz.
• Türkiye’de yaşamak için ikamet belgesi almalıyız.
• Tabağındaki yemeklerin hepsini bitirmelisin.
• Yaşlı insanlar her gün mutlaka vitamin almalılar.
• Her gün sabah erken kalkmalıyım ve işe gitmeliyim.
• Türkiye’de üniversite okumak için Türkçe öğrenmelisiniz.
• Derse geç kalmamak için akşam erken yatmalısınız.
• Evden çıktıktan sonra hemen kapıyı kilitlemeliyiz.
• Başarılı olmak için çok çalışmalıyım / çalışmalıyız.
• Kazaları önlemek için çok dikkatli araba kullanmalısınız.
• Üniversiteye başlamadan önce C1 sertifikası almalıyım.
• Arkadaşımın doğum gününe gitmek için ailemden izin almalıyım.
• Hayatta her ne olursa olsun her zaman gülmeliyiz / mutlu olmalıyız.
• Yurt dışına çıkmak için PCR Testi / Korona virüs aşısı yaptırmalıyız.
• Gelecekte çok başarılı ve mutlu olmak için çok çalışmalısınız ve kendinizi geliştirmelisiniz.
• Türkçeyi güzel ve etkili konuşmak için her gün en az bir saat pratik yapmalı, Türk dizi ve filmleri izlemeli ve eğer mümkünse Türk arkadaşlar ile konuşmalısınız.

2. Kullanım: Gereklilik kipi cümleye “tavsiye anlamı” verir.

• Hava soğuk, daha kalın kıyafetler giymelisin.
• Biraz daha zayıflamalısın.

Çok kilo aldım. Sence ne yapmalıyım? Bana tavsiye verir misin?

• Bence yemeklerine dikkat etmelisin.
• Her gün spor yapmalısın.
• Her gün en az 2 litre su içmelisin.
• Özellikle yüzmelisin.
• Her sabah yarım saat koşmalısın.
• Çok yağlı, şekerli ve tuzlu yemekler yememelisin.
• 3 beyazdan uzak durmalısın (Un, tuz ve şeker)
• Diyetisyene gitmelisin.

Türkçe Öğrenmek istiyorum. Sence nasıl öğrenmeliyim? Neler yapmalıyım?

• Türk dizi ve filmleri izlemelisin.
• Dil kursuna gitmelisin.
• Türkçe şarkılar dinlemelisin.
• Türkler ile konuşmalısın onlarla pratik yapmalısın.

Yabancı bir ülkede yaşarken nelere dikkat etmeliyiz? Neler yapmalıyız? Neler yapmamalıyız?

• Eğer o ülkede uzun zaman yaşamak istiyorsan öncelikle dilini öğrenmelisin.
• Ülkenin kültürünü öğrenmelisiniz ve buna dikkat etmelisiniz.
• Otobüs saatlerini ve otobüs duraklarını öğrenmelisin.
• O ülkeye gitmeden önce araştırma yapmalısın.
• Ülkenin siyaseti hakkında çok fazla konuşmamalısın.
• Ülkenin dinine saygı göstermelisiniz.
• Her insana güvenmemelisiniz.
• Ülkenin yasa / kanunlarına dikkat etmelisiniz.
• Ülkenin kurallarına uymalısınız.

3. Kullanım: Gereklilik kipi “ol-“ fiili ile birlikte cümleye “tahmin anlamı” verir.

When added to the erb “ol“, “mAlI” may also function as the auxiliary for inference, deduction or prediction. (The blond women over there must be Ahmet’s wife = Şuradaki sarışın kadın, Ahmet’in eşi olmalı)

Örnek Cümleler:

A: Kedi nerede?

B: Sesi geliyor, üst katta olmalı. / olabilir.

 

A: Hayatım, gözlüğüm nerede?

B: Banyoda, lavabonun üstünde olmalı. / olabilir.

 

A: Ahmet henüz gelmedi.

B: Ofiste çalışıyor olmalı. / olabilir.

• Benimle konuşmuyor, bana küsmüş olmalı. / olabilir.
• Çok üşüyor ve titriyor, hasta olmalı / olabilir
• Seni beklettim, bana kızmış olmalısın / olabilirsin
• Saat 5 oldu, sınav bitmiş ol olmalı / olabilir.
• Bizimkiler bu saatlerde uyanmış olmalı / olabilir.
• Acıkmış olmalısınız hemen yemek hazırlayayım.
• Onu arıyorum ama açmıyor, meşgul olmalı / olabilir.
• Evin önünde çok fazla ayakkabı var, misafir gelmiş olmalı / olabilir.
• Eve geç geldim, annem bana kızmış olmalı / olabilir.

Diğer Gereklilik Kullanımları                                                        

Fiil + mA(İsim Fiil) + İyelik Eki + gerek / lazım

Fiil + mA (Olumsuz) + mA(İsim Fiil) + İyelik Eki +  gerek / lazım

Örnek Cümleler:

• Biraz sakin olman gerek / lazım.
• Bu yaz ameliyat olmam gerek / lazım.
• İşe geç kaldım taksiye binmem gerek.
• Yeni bir ev kiralamanız gerek / lazım.
• Bahçedeki çiçekleri sulaman gerek / lazım.
• Çok bunaldım biraz hava almam gerek / lazım.
• Bu yıl okulumuzu bitirmemiz gerek / lazım.
• Bu yaz mutlaka tatile gitmem gerek / lazım.
• Yemeklerin hepsini yememen gerek / lazım.
• Kilo vermek için spor yapman gerek / lazım.
• Ödevlerini iki saat içinde bitirmen gerek / lazım.
• Kahvaltının hepsini bitirmemen gerek / lazım.
• Param bitti, bankadan para çekmem gerek / lazım.
• Selma yorgun, ona yardım etmemiz gerek / lazım.
• Sağlıklı yaşamak için spor yapmam gerek / lazım.
• Bu olayı hemen seninle konuşmam gerek / lazım.
• Bu kitap çok güzel, senin de okuman gerek / lazım.
• Bu projeyi yarına kadar yetiştirmem gerek / lazım.
• Sağlıklı yaşamak için sigara ve alkol kullanmaman gerek / lazım.
• Türkiye’de üniversite okumak için Türkçe öğrenmemiz gerek / lazım.
• Başkalarından saygı görmek istiyorsan senin de saygılı olman gerek / lazım.
• Arkadaşımın doğum gününe gideceğim. Bu sebeple hediye almam gerek / lazım.
• Hastayım, iyileşmek için ilaç almam gerek / lazım — doktora gitmem gerek / lazım.

Fiil + mA(İsim Fiil) +İyelik + Yönelme + gerek var / yok

Örnek Cümleler:

• Bu akşamki toplantıya katılmama gerek var mı?
• Endonezya’ya gitmek için vize almaya gerek var mı?
• Yarın tatil / hafta sonu erken kalkmama gerek yok.
• Araba kullanmak için ehliyet almaya gerek var mı?
• Ben, Ali’ye haber verdim, telefon etmene gerek yok.
• Yarın hava güneşli şemsiye almana gerek yok.
• Bilgisayarını getirmene gerek yok benim yanımda var.
• Evi temizlemene gerek yok, ben daha önce temizledim.
• Artık gözlük kullanmana gerek yok, gözlerin iyi durumda.
• Bu restorana gitmek için randevu yaptırmaya gerek var mı?
• Bu gün yemek pişirmeme gerek yok dışarıdan sipariş vereceğim.
• Tömer’e kayıt yaptırmak için pasaportumu getirmeme gerek var mı?
• Ben çarşıya gideceğim, benimle gelemene gerek yok, yalnız da gidebilirim.
• Türkiye hakkında araştırma yapmana gerek yok ben tüm şehirleri sana anlatabilirim.
• Günümüzde haberleşmek için mektup, telgraf gibi iletişim araçları kullanmana gerek yok, Whatsapp ya da elektronik posta gibi iletişim araçlarını kullanabilirsiniz.
• Alışveriş yapmak için dışarıya çıkmana gerek yok, cep telefonu ya da bilgisayardan sipariş verebilirsin.
• Sinemaya gitmeye gerek yok internetten ve Netflix’ten film ve diziler izleyebilirsiniz.
• Korona virüs devam ederken Türkçe öğrenmek için Türkiye’ye gelmenize gerek yok, uzaktan eğitim ile Türkçe öğrenebilirsiniz.
• Şarkı dinlemene gerek yok benim sesim çok güzel, ben daha güzel şarkı söyleyebilirim.

Fiil + mA(İsim Fiil) + İyelik + gerek + Zaman (şimdiki, gelecek, geniş, yeterlilik vb.)

Örnek Cümleler:

• Bu yıl Türkçe öğrenmem gerekiyor.
• Bugün işe erken gitmem gerekiyor.
• Bu ödevi hemen bitirmem gerekiyor.
• Bu akşam anneni araman gerekiyor.
• Her yıl ikametimi yeniletmem gerekir.
• Bu tatil daha çok kitap okumam gerekiyor.
• Sıcak havalarda bol bol su içmemiz gerekiyor.
• Kilo vermek için daha çok spor yapmam gerekiyor.
• Türkiye’de üniversiteyi bitirdikten sonra ülkeme dönmem gerekiyor.
• Gelecek ay Türkiye’ye gitmem gerekecek.
• Bu yaz ülkeme dönmem gerekecek.
• İşe gelirken senin yanına uğramam gerekti.
• Şehir merkezinden uzağa taşınacağım. Bu yaz yeni bir araba almam gerekebilir.
• Sağlığım için alkol kullanmamam gerekiyor. / gerekir
• Araba kullanırken cep telefonu kullanmamamız gerekir / gerek.
• İyi bir bilgisayar mühendisi olabilmek için iyi derecede İngilizce bilmen gerekiyor.
• Ülkeme giderken aileme ve arkadaşlarıma hediyeler almam gerekiyor.
• Tömer’de tekrar yapmamak için 5 günden fazla devamsızlık yapmamanız gerekiyor.
• Yaz tatilinde araba kullanmayı öğrenmem gerekiyor.
• Sağlıklı yaşamak için her gün spor yapmam gerekir.

Fiil + mAyA mecbur + Şahıs / Fiil + mAyA mecbur + değil + Şahıs

Fiil + mAk zorunda + Şahıs / Fiil + mAk zorunda + değil + Şahıs

Örnek Cümleler:

• Ders çalışmaya mecburuz / çalışmak zorundayız.
• Seninle konuşmak zorunda değilim! / konuşmaya mecbur değilim!
• Ben de istemiyorum ama bu toplantıya katılmak zorundayım / katılmaya mecburum.
• Sağlıklı yaşamak için spor yapmak zorundayım / yapmaya mecburum.
• İşten kovulmamak için her gün işe gitmek zorundayız / gitmeye mecburuz.
• Korona virüs yüzünden maske takmak zorundayız / takmaya mecburuz!
• Araba kullanmak için ehliyet almak zorundasınız / almaya mecbursunuz.
• Türkçe öğrenmek için Türkiye’ye gelmek zorunda değilsiniz, internetten öğrenebilirsiniz.